O “Guerreiro Celta”, se cadra a mellor obra de Narciso Pérez Rey (San Tomé do Mar, 1904-1930), xunto coa que lle dedicou a San Ero de Armenteira, é unha das pezas mestras da escultura galega da súa época. Foi labrada polo seu autor no ano 1928 e tomou como modelo a un veciño mariñeiro, Avelino Rial Abraldes, coñecido como Avelino “Tumbalobos”, dun aspecto impoñente a causa do seu gusto pola halterofilia nos seus anos mozos. Disque no seu tempo libre o de erguer pesas era o seu entretemento favorito. Unha simple ollada a esta obra permite intuír o futuro tan prometedor que tería Narciso no campo da escultura e, de feito, sería pensionado pola Deputación de Pontevedra para complementar a súa formación. A mágoa foi que desaparecese tan cedo, no ano 1930, cando ademais de estar inmerso na súa carreira artística, tamén colaboraba nos encargos que se realizaban ao taller de seu pai, Segundo Pérez, mestre de obras e construtor que difundiu un estilo híbrido entre o modernismo e o eclecticismo pola comarca do Salnés. Desta etapa quedan en Cambados obras tan salientables como a fonte da praza de Alfredo Brañas ou a columnata do Pósito de Pescadores. Antes da incorporación ao taller familiar de Narciso e o seu irmán Antonio, o encargado dos traballos de deseño, modelado, moldeado e baldeirado das pezas de decoración arquitectónica fora Francisco Leiro, outro escultor talentoso que deixou aparcada esta faceta para traballar como ebanista e carpinteiro no taller que montou tras a marcha da compañía de Segundo.
O “Guerreiro Celta” –que durante moitos anos tivo o Museo de Pontevedra conservado de xeito bastante deficiente, nos xardíns exteriores, do que se derivaron danos hoxe visibles– poderíase incluír dentro dunha terna maxistral de espidos galegos dos anos 20, onde o espido está lonxe do modelo clásico e incorpora un claro compoñente ideolóxico en conexión co ambiente das Irmandades da Fala e o mito do celtismo que caracterizaba o pensamento nacionalista da época (aquí a miña opinión sobre o tema céltico: www.flickr.com/photos/sindomosteiro/27382939265/in/album-...). As outras dúas pezas serían a “Druidesa” (tamén chamada “Galicia”) de Uxío Souto, de 1926, e a “Santa” de Francisco Asorey, do mesmo ano. Escóllese un intre de transo, probablemente previo á entrada en combate do guerreiro, abstraído, cos ollos fechados, coas mans solapadas sobre a empuñadura da espada en repouso, espido e axeonllado, en íntima conexión coa terra que ten conta del e o abeira antes de partir cara o seu destino. O puro físico do corpo de Avelino é aquí transformado por Narciso nun templo onde aniñan o misticismo e a dignidade daqueles vellos loitadores galaicos. Con obras así non é de sorprender que Narciso fose escollido para a prestixiosa “Exposición de Arte Gallego”, celebrada no Colexio de San Clemente de Santiago de Compostela, no ano 1926, se cadra a cimeira da súa carreira en canto a recoñecemento á súa obra.
Daquela o ambiente no que nace esta peza devecía un cambio radical para unha Galicia que se vía aldraxada e ollaba cara un pasado mítico inzado de guerreiros e bardos, na busca dun espertar, tal como se facía en lugares que se sentían próximos como Irlanda. Este sentimento xa se viña expresando desde o século XIX por diferentes poetas, dos que citaremos a Eladio Rodríguez González cunha peza de 1891:
¡Céltica inspiración, musa que dórmes
O sono da inominia, acurrunchada
N’o mesmo leito ond’hoxe s’espriguizan
As nósas máis risonas esperanzas;…!
¡Désperta d’unha ves, céltica musa,
Qu’é tempo xa que despertando vayas!
Desperta d’unha ves, para qu’entr’os hinos
D’as vencedoras e trunfales marchas
Escoitemol-os cántecos guerreiros
Qu’os indomabres celtas entoaban
N’o fragor d’as conquistas viutoriosas…
MÚSICA: Wardruna - IwaR
youtu.be/SNTSoizcvME
© All Rights Reserved
O “Guerreiro Celta”, se cadra a mellor obra de Narciso Pérez Rey (San Tomé do Mar, 1904-1930), xunto coa que lle dedicou a San Ero de Armenteira, é unha das pezas mestras da escultura galega da súa época. Foi labrada polo seu autor no ano 1928 e tomou como modelo a un veciño mariñeiro, Avelino Rial Abraldes, coñecido como Avelino “Tumbalobos”, dun aspecto impoñente a causa do seu gusto pola halterofilia nos seus anos mozos. Disque no seu tempo libre o de erguer pesas era o seu entretemento favorito. Unha simple ollada a esta obra permite intuír o futuro tan prometedor que tería Narciso no campo da escultura e, de feito, sería pensionado pola Deputación de Pontevedra para complementar a súa formación. A mágoa foi que desaparecese tan cedo, no ano 1930, cando ademais de estar inmerso na súa carreira artística, tamén colaboraba nos encargos que se realizaban ao taller de seu pai, Segundo Pérez, mestre de obras e construtor que difundiu un estilo híbrido entre o modernismo e o eclecticismo pola comarca do Salnés. Desta etapa quedan en Cambados obras tan salientables como a fonte da praza de Alfredo Brañas ou a columnata do Pósito de Pescadores. Antes da incorporación ao taller familiar de Narciso e o seu irmán Antonio, o encargado dos traballos de deseño, modelado, moldeado e baldeirado das pezas de decoración arquitectónica fora Francisco Leiro, outro escultor talentoso que deixou aparcada esta faceta para traballar como ebanista e carpinteiro no taller que montou tras a marcha da compañía de Segundo.
O “Guerreiro Celta” –que durante moitos anos tivo o Museo de Pontevedra conservado de xeito bastante deficiente, nos xardíns exteriores, do que se derivaron danos hoxe visibles– poderíase incluír dentro dunha terna maxistral de espidos galegos dos anos 20, onde o espido está lonxe do modelo clásico e incorpora un claro compoñente ideolóxico en conexión co ambiente das Irmandades da Fala e o mito do celtismo que caracterizaba o pensamento nacionalista da época (aquí a miña opinión sobre o tema céltico: www.flickr.com/photos/sindomosteiro/27382939265/in/album-...). As outras dúas pezas serían a “Druidesa” (tamén chamada “Galicia”) de Uxío Souto, de 1926, e a “Santa” de Francisco Asorey, do mesmo ano. Escóllese un intre de transo, probablemente previo á entrada en combate do guerreiro, abstraído, cos ollos fechados, coas mans solapadas sobre a empuñadura da espada en repouso, espido e axeonllado, en íntima conexión coa terra que ten conta del e o abeira antes de partir cara o seu destino. O puro físico do corpo de Avelino é aquí transformado por Narciso nun templo onde aniñan o misticismo e a dignidade daqueles vellos loitadores galaicos. Con obras así non é de sorprender que Narciso fose escollido para a prestixiosa “Exposición de Arte Gallego”, celebrada no Colexio de San Clemente de Santiago de Compostela, no ano 1926, se cadra a cimeira da súa carreira en canto a recoñecemento á súa obra.
Daquela o ambiente no que nace esta peza devecía un cambio radical para unha Galicia que se vía aldraxada e ollaba cara un pasado mítico inzado de guerreiros e bardos, na busca dun espertar, tal como se facía en lugares que se sentían próximos como Irlanda. Este sentimento xa se viña expresando desde o século XIX por diferentes poetas, dos que citaremos a Eladio Rodríguez González cunha peza de 1891:
¡Céltica inspiración, musa que dórmes
O sono da inominia, acurrunchada
N’o mesmo leito ond’hoxe s’espriguizan
As nósas máis risonas esperanzas;…!
¡Désperta d’unha ves, céltica musa,
Qu’é tempo xa que despertando vayas!
Desperta d’unha ves, para qu’entr’os hinos
D’as vencedoras e trunfales marchas
Escoitemol-os cántecos guerreiros
Qu’os indomabres celtas entoaban
N’o fragor d’as conquistas viutoriosas…
MÚSICA: Danheim - Gungnir
youtu.be/uZU3bd77QRw
© All Rights Reserved
AVE SERAFÍN
Bajo la bendición de aquel santo ermitaño
el lobo pace humilde en medio del rebaño,
y la ubre de la loba da su leche al cordero,
y el gusano de luz alumbra el hormiguero,
y hay virtud en la baba que deja el caracol
cuando va entre la hierba con sus cuernos al sol.
La alondra y el milano tienen la misma rama
para dormir. El búho siente que ama la llama
del sol. El alacrán tiene el candor que aroma,
el símbolo de amor que porta la paloma.
La salamandra cobra virtudes misteriosas
en el fuego que hace puras todas las cosas:
es amor la ponzoña que lleva por estigma.
Toda vida es amor. El mal es el Enigma.
Arde la zarza adusta en hoguera de amor,
y entre la zarza eleva su canto el ruiseñor,
voz de cristal que asciende en la paz del sendero
con el airón de plata de un arcángel guerrero,
dulce canto de encanto en jardín abrileño,
que hace entreabrirse la flor azul del ensueño,
la flor azul y mística del alma visionaria
que del ave celeste, la celeste plegaria
oyó trescientos años al borde de la fuente,
donde daba el bautismo a un fauno adolescente
que ríe todavía, con su reír pagano,
bajo el agua que vierte el santo con la mano.
El alma de la tarde se deshoja en el viento,
que murmura el milagro con murmullo de cuento.
El ingenuo milagro al pie de la cisterna
donde el pájaro, el alma de la tarde hace eterna.
En la noche estrellada cantó trescientos años
con su hermana la fuente, y hubo otros ermitaños
en la ermita, y el santo moraba en aquel bien,
que es la gracia de Cristo Nuestro Señor. Amén.
En la luz de su canto alzó el pájaro el vuelo
y voló hacia su nido: una estrella del cielo.
En los ojos del santo resplandecía la estrella,
se apagó al apagarse la celestial querella.
Lloró al sentir la vida: era un viejo muy viejo
y no se conoció al verse en el espejo
de la fuente; su barba, igual que una oración,
al pecho daba albura de comunión.
En la noche nubaba el Divino Camino,
el camino que enseña su ruta al peregrino.
Volaba hacia el Oriente la barca de cristal
de la luna, alma en pena pálida de ideal,
y para el santo aún era la luna de aquel día
remoto, cuando al fauno el bautismo ofrecía.
Fueran como un instante, al pasar, las centurias...
El pecado es el tiempo: las furias y lujurias
son las horas del tiempo que teje nuestra vida
hasta morir. La muerte ya no tiene medida:
es noche, toda noche, o amanecer divino
con aromas de nardo y músicas de trino:
un perfume de gracia y luz ardiente y mística,
eternidad sin horas y ventura eucarística.
Una llama en el pecho del monje visionario
ardía, y aromaba como en un incensario;
un fulgor que el recuerdo de la celeste ofrenda
estelaba con una estela de leyenda.
Y el milagro decía otro fulgor extraño
sobre la ermita donde morara el ermitaño...
El céfiro, que vuela como un ángel nocturno,
da el amor de sus alas al monte taciturno,
y blanca como un sueño, en la cumbre del monte,
el ave de la luz entreabre el horizonte.
Toca el alba en la ermita un fauno la campana.
Una pastora canta en medio del rebaño,
y siente en el jardín del alma el ermitaño
abrirse la primera rosa de la mañana.
Ramón María del Valle-Inclán (1869-1936), Aromas de leyenda. Versos en loor de un santo ermitaño, 1907.
MÚSICA: Afonso X - Cantiga 103 "Quena Virgen ben servirá a Parayso irá", interpretada por Eduardo Paniagua & Música Antigua
youtu.be/3z7Q5y-AXfs
© All Rights Reserved
Os paxaros cantan cando a tepidez do sol desperta as arelas vexetáis e remanece a vida como unha cantiga de promesas da nova seifa(...). O malvís da suidade, que noutrora escoitara absorto San Ero, degrae no seu corazón o trino mélido e divino, e todol-os tempos da nosa vida literaria se fan un: xúntase o pasado c'o presente, e vencéllanse c'o porvir nun valor radioso de eternidade.
Vaise a renovar o misterio creador no santo cáliz da nosa fala enmudecida, que contén o sangue vivificante do noso espírito. A alma galega vai a tomar novamente carne musical nos acentos lenes e manseliños da linguaxe do povo.
Entón a suidade de Rosalía xa non foi a súa suidade, a que ela sentía como expresión dos seus persoales afás. Foi a voz resonante e imperiosa da terra galega, da alma de Galicia en degaros de perpetuación da súa vida, anovada pol-a man manseliña da arte. Xa non é Rosalía a que fala. Tremelucen nun espreguizo cordial, todo amor, as esencias específicas do noso ser, remanecen todol-os anceios de rexurdimento, que dormían o sono secular na friaxe infecunda do esquezo, no acougo resignado e silendeiro d’un longo inverno sin sol de espírito, que levara os fruitos â maturidade.
(...)
Victoriano Taibo, Discurso de ingreso na RAG, 15/10/1948.
MÚSICA: Francesco Landini c.1325-1397 - Ecco la primavera, interpretado por Řemdih
youtu.be/dTNl6ZTT35c
© All Rights Reserved
Desdeñosos cisnes, como icebergs
Co mar as naus, a maré inexplicable, os cetáceos estraños
as cósmicas reflexións dos filósofos no xardín aberto ás Cícladas
as profetisas do océano
os barcos ata Armórica, Cornualla, Gales, Irlanda, Escocia
a epigrafía das Burgas
os mosteiros nestorianos, os cupresos de Salustio
a elegancia dun pórtico nunha paisaxe erma
o negro sangue que avermella no cárcere de Tréveris
a doutrina dos Eons: Eucrocia, Prócula, Urbica, Hipatia, Trahamunda, Exeria
Os miñotos peixes con letras e cifras de presaxio
o imperio do terror, a final desesperanza romántica
o corazón de Bruce, o rei
BE TOM ATRON SAMBIANA, ATRON DE LABRO
o refluxo dun ecuador brasileiro, congolés, indostánico, malaio
a metamorfose de Adonis-Atis
o baile das damas
a política
a ciencia
as Investiduras
a Dieta imperial
a tiara das tres coroas.
Do Gulf-Stream as rápidas correntes
e as feras sirtes e as ásperas rompentes
Así é como eu imaxino o paradiso
o paradiso é un lugar murado
no paradiso éntrase por ósmose
no paradiso están as pombas e a rede que serve para atrapar as pombas
hai vexetación
pode ser un ermo
un libro
un camiño
nacer, nácese sempre en terra estrana
entón o astro é dous
Terreal
cadrado
catro
Chus Pato
MÚSICA: Ludovico Einaudi - Ancora
youtu.be/hdSMZTSRQNc
© All Rights Reserved