Os primeiros anos do século XX son os da afirmación dunha cultura e sentimento diferencialista, primeiro coas Irmandades da Fala, que despois desembocan na Xeración Nós. Liquídase o vello sistema foral e o sector agrario inicia unha reconversión aos poucos cara o mercado, en paralelo ao crecemento decidido das cidades e vilas medias grazas ao impulso de comercio e industria, no que ten unha aportación definitiva o grande volume de achegas dos emigrantes americanos, máis dun millón de persoas expatriadas por aqueles anos de Galicia. Así, a actividade artística e construtiva vese alterada considerablemente. Agora hai unha nova clientela burguesa que medrou en grande número, e que precisa de novas formas artísticas que definan o seu status, unha demanda pola modernidade e progreso.
Neste punto está o Modernismo que, nas súas diferentes variantes, trunfa en Europa. Porén en Galicia, como no resto do Estado, hai aínda unha tendencia forte cara o Eclecticismo e formas estéticas que reivindican certos elementos identitarios e próximos á tradición, algo que será máis evidente xa coa xeración de Antonio Palacios.
Búscanse agora novos materiais e técnicas que diferencien a esta burguesía en novas áreas de expansión urbana, aínda que non hai unha ruptura definitiva co Eclecticismo decimonónico e mesmo co vello sistema de construción tradicional. O uso da masa de cemento ou de cal, que polo xeral resulta frío, especialmente no caso do primeiro, en canto aos estilos decorativos deste momento, especialmente o Modernismo, resulta dunha elegancia manifesta acadada mediante flexións e ritmos tomados da natureza, buscando a curva como medio principal, e supoñendo unha rebaixa considerable de custes para o caso das pezas moldeadas e tiradas en serie, o que fará popular en décadas posteriores o uso de pezas tiradas de moldes para decorar antepeitos de fiestras, recercados e outros. Préstanse ademais para facer series longas para defensa de terrazas alternativas ao traballo de forxa, como ben se ve na Terraza de Sanxenxo xa desaparecida.
Os exemplos en Cambados son moitos, podendo citar a Taberna do Roquiño, a Casa de Portas e a de Higinio na Avenida de Vilariño, o antigo Bar Cambados, a Casa da Ponte na Barca e outras. Na maior parte delas tamén se busca o contraste de texturas entre os recercados dos vans e os panos con masa proxectada de textura rugosa, con frecuencia riscada de xeito que se imitan fiadas de perpiaño. Neste tipo de decoración o contraste de cores era fundamental para facer presente o edificio no seu entorno. Bos exemplos son a Taberna do Chiscarro (hoxe casa familiar) no Sineiro (Vilariño), unha hoxe en ruínas no lugar do Riveiro (Corvillón) ou a de Evaristo da Xesteira na Xesteira (Vilariño).

MÚSICA: Claude Debussy - "Estampes: Jardins Sous La Pluie", interpretado por Walter Gieseking
youtu.be/w-1ERRRUM-c

© All Rights Reserved

2.
O MILLEIRAL é un pombal
de paxaros amarelos con penacho
Ningún ergue o voo
Eu
tampouco

Antom Fortes Torres, Ansia (Balbúceos), 2012.

MÚSICA: J. S. Bach - Sonata Nº 2 (Andante), BWV 1003 (transcripción para piano)
youtu.be/QTLiADeoipI

© All Rights Reserved

Però en la sequedat arrela el pi
crescut des d'ella cap al lliure vent
que ordeno i dic amb unes poques lletres
d'una breu i molt noble i eterna paraula:
m'alço vell tronc damunt la vella mar,
ombrejo i guardo el pas del meu camí,
reposa en mi la llum i encalmo ja la nit,
torno la dura veu en nu roquer del cant.

Salvador Espriu

MÚSICA: Ferran Savall - Canço del Lladre
youtu.be/WVSnXjNPb6Y

© All Rights Reserved

Ante la portada del corralón, sintió sus sienes encendidas por un calor febril que no mitigaba la brisa fresca, tan pronto llena con las emanaciones salobres del mar, como oliendo a la resina de los pinares próximos. Subió, temblando, las escaleras del patín y abrió, sin ruido, la puerta de la casa. Un silencio extraño reinaba allí dentro. En el comedor, adonde se dirigió, la claridad postrera de la tarde mostraba los muebles indecisos y sin relieve. Frente a él, un espejo copiaba, idealizándolo, el paisaje sobre el cual se abría la ventana. Era un cuadro sencillo: una casa blanca, con el tejado rojo, rodeada de árboles, sobre un fondo suave de mar...
José Eduardo pensaba en la delicia de una casa así, al borde de un lago azul, al pie de una alta montaña y donde Fernanda tuviese siempre para él, sin rubores y sin miedos, unos ojos durmientes, unos brazos lánguidos, unos besos lentos... Comenzó a preocuparle la mudez absoluta de la casa. ¿No estaría Fernanda en ella? ¿No habría la dulzura de una promesa en la ardiente mirada cuyo calor y cuya claridad sentía aún dentro de sí? En el espejo fué desvaneciéndose, poco a poco, el paisaje copiado. Después un rumor leve pareció atravesar el silencio.
(...)

Francisco Camba, El amigo Chirel, 1918.

MÚSICA: The Smiths- Please, Please, Please Let Me Get What I Want
youtu.be/HBYXRLYYb6A

© All Rights Reserved

III. Arco de vella

Para Mariña

Arco de vella, arco de vella,
ponnos o ceo limpo e azul.
Arco de vella, riso das nubes,
as sete cores fillas da luz.

A vermella está no viño,
nos beizos e nas cereixas,
nas fazulas dos rapaces
e nas feridas das guerras.

Vive a laranxa no lume,
parte o nome coas laranxas,
tingue o cabelo do sol
cando o sol toca as montañas.

A amarela anda no mel,
no millo e mais no centeo,
no sol e nas bolboretas,
nas follas que tira o vento.

Corre a verde polos prados,
repousa nas matogueiras,
está na pel das mazás,
vive no limo das pedras.

Azul e anil van no mar,
as dúas son mariñeiras.
Azul gusta de voar
e case toca as estrelas.

Violeta anda nas flores
e recende coma elas.
É unha cor moi delgadiña,
case se perde na néboa.

Marica Campo, setembro de 2004.

MÚSICA: Rainbow - Catch The Rainbow
youtu.be/p3VgV31vmUE

© All Rights Reserved